رشته های مربوط به گروه آمارحیاتی و اپیدمیولوژی

رشته های مربوط به گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی

گروه آمار و اپیدمیولوژی در دو رشته اپیدمیولوژی (از سال 1391) و آمار زیستی (از سال 1394 ) در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو می پذیرد.

تعریف رشته اپیدمیولوژی
رشته اپیدمیولوژی در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته (MSc) شاخه ای از علوم پایه پزشکی است که دانش آموختگان را برای تولید اطلاعات و دانش مبتنی بر شواهد یا آموزش شیوه های گرد آوری ،تحلیل داده های فراوانی ، توزیع بیماری ها و وقایع بهداشتی و تعیین کننده های آنها در سطح جامعه ، مهیا مینماید و همچنین آنان را برای ارزیابی وضعیت سلامت جامعه ، تعیین و اولویت بندی مشکلات سلامتی و ارائه راه حل های غلبه بر آن ها و ارزیابی خدمات واحد های عرضه خدمات در سطوح مختلف آماده می نماید.

شرایط و نحوه پذیرش در دوره:
داوطلبان ورود به دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته رشته اپیدمیولوژی باید ضمن دارا بودن شرایط کلی ورود به دوره های آموزش عالی ، شرایط خاص زیر را احراز کنند:
دارا بودن مدرک کارشناسی در کلیه رشته های علوم پزشکی ، کارشناسی رشته انگل شناسی و مقطع کارشناسی رشته "آمار ( کلیه گرایش ها ) و یا دارندگان مدارک دوره دکتری عمومی پزشکی ،دندانپزشکی ، داروسازی و دامپزشکی

تاریخچه و سیر تکاملی دوره در جهان و ایران
تفکر اپیدمیولوژیک نزدیک 2500 سال قبل توسط بقراط مدون شده است . اولین اشارات به بررسی خلل بیماریها در توصیه های وی به کسانی است که میخواهند در رشته پزشکی فعالیت کنند . جان گرانت پیش قراول علم اپیدمیولوِ در سال 1662 برای اولین بار به تعیین کمیت الگو های تولد ، مرگ و وقوع بیماری با اشاره به نابرابری بین زن و مرد ، تفاوت شهری و روستایی و تغیرات فصلی اشاره کرد. در اواسط قرن هیجده میلادی جان اسنو بنیان گزار علم اپیدمیولوژی بیست سال قبل از اختراع و توسعه استفاده از میکروسکوب، با بررسی شیوع بیماری وبا به کشف راه پیشگیری و جلوگیری از رخداد مجدد آن کمک شایانی کرد و اهمیت این نوع مطالعات در بررسی و کنترل مشکلات بهداشتی جامعه نشان داده شد. با تولید علم نوین اپیدمیولوژی در دهه 60 میلادی دامنه علم اپیدمیولوژی علاوه بر بیماری های واگیر ، بیماریهای غیر واگیر و اسیب ها را در بر گرفت.
در ایران اپیدمیولوژی در سال 1330 در جریان تاسیس سازمان همکاری بهداشت به عنوان حرفه و رشته ای مستقل ساخته شد . در ان سازمان یک واحد اپیدمیولوژی مسئول بررسی و کنترل همه گیری ها بود . در دهه های اخیر دوره کارشناسی ارشد در 17 دانشگاه علوم پزشکی کشور توسعه و گسترش یافته است و داوطلبان این رشته علاوه بر کارشناسان بهداشت عمومی از بین متقاضیان رشته های مختلف از طریق ازمون های ورودی انتخاب می شوند.
دوره دستیاری تخصصی این رشته تا سال 86 فقط در دانشگاه تهران دایر بود و دانشجویان این دوره از بین دانش اموختگان دوره های دکتری عمومی رشته های پزشکی، دامپزشکی و داروسازی انتخاب میشدند. بعد از سال 1386 برنامه دوره دستیاری به برنامه آموزشی دوره دکتری تخصصی تبدیل شد و فارغ التحصیلان رشته کارشناسی ارشد ناپیوسته این رشته نیز قادر به ادامه تحصیل در دوره دکتری تخصصی در داخل کشور شدند.

جایگاه شغلی دانش آموختگان:
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد نا پیوسته رشته اپیدمیولوژی با توجه به کسب آموزش های دیده شده در زمینه پژوهش و متودولوژی پژوهش ، نظام سلامت ، اپیدمیولوژی بیماری ها، کار با جامعه می توانند به طور کلی در بخش های مرتبط کار کنند.
برخی از بخش هایی که این افراد میتوانند در رشته های شغلی مرتبط مشغول به کار شوند شامل موارد زیر است.

ستاد وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
ستاد دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور
شبکه بهداشت ، درمان و مرکز بهداشت شهرستان ها
بیمارستان ها
مراکز تحقیقاتی ، پژوهشکده ها
شرکت های داروئی
شرکت های خصوصی
کمیته های اخلاق در پژوهش
دفاتر مجلات علمی و هیئت های تحریریه

مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان

دورنما (چشم انداز):
انتظار میرود دانش آموختگان رشته اپیدمیولوژی با حضور در طرح های تحقیقاتی بالینی با رعایت استاندارد های تحقیق و با افزایش کیفیت و راهکار های پیشگیری موثر همزمان به ارتقا علم پزشکی در کشور کمک کنند و تفکر و علم اپیدمیولوژی را در جامعه و بخش های مختلف اداره جامعه گسترش داده و با تحلیل داده های بخش سلامت جامعه در تصمیم گیری مبتنی بر شواهد و توجه به هزینه اثر بخشی به مسئولان مربوطه کمک نمایند.

رسالت (ماموریت):
با توجه به این که این رشته مرجع متدولوژیک تحقیقات می باشد و همچنین با توجه به نقش کلیدی که اپیدمیولوژی در برنامه های سامت عمومی دارد، اپیدمیولوژیست ها باید توانایی های لازم برای طراحی و اجرا و ارزشیابی تحقیقات علوم پزشکی و نتایج حاصل را داشته باشند و همچنین نقش موثر خویش را در پیش برد برنامه های نظام سلامت ایفا نمایند. بنابر این رسالت این دوره تربیت نیرو های آگاه به مسائل علمی روز در سطح ملی و بین المللی ، توانمند ، ماهر در پاسخگویی مورد انتظار به فوریت های وقایع مربوط به سلامت ، مسئولیت پذیر، متعهد و مقید به اصول اخلاقی و قانونی ، حساس به مشکلات سلامت جامعه و گروه های در معرض خطر می باشد. دانش آموختگان این رشته در حیطه سلامت با تفکر و نگاه اپیدمیولوژیک تخصص خود را در زمینه های مختلف در اختیار جامعه قرار داده و با انتخاب بهترین روش ها برای ارتقا سلامت جامعه به ایفای نقش زیر ساختی نظام سلامت برای توسعه اقتصادی اجتماعی کمک خواهند نمود.

پیامدهای مورد انتظار از دانش آموختگان:
اهداف کلی: هدف کلی این دوره تربیت دانشجویانی است که از نظر آگاهی دانش روز اپیدمیولوژی جهان را کسب کنند و مهارت های لازم را در زمینه دانش خود کسب کرده تا به ارتقا سلامت جامعه کمک کنند.
اهداف اختصاصی تربیت دانشجویانی توانمند در :

پاسخگویی به نیاز های ارتقا سطح سلامت جامعه
ارزیابی سلامت جامعه و تعیین و اولیت بندی مشکلات سلامتی
تدوین برنامه های عملیاتی به منظور ارائه راه حل معضلات سلامتی
ارزیابی برنامه های سلامتی
گسترش تفکر و علم اپیدمیولوژی در جامعه و مدیریت حوزه های مختلف سلامت
استفاده از تکنولوژی های موثر ارتباطی
اجرای طرح های کاربردی و تجاری
تربیت دانشجویانی با توانایی کارافرینی و ارتقا و گسترش نیروی کار
بکار بردن اصول اخلاقی و قانونی در طراحی و جمع آوری داده ها و انتشار نتایج

استفاده و تجزیه و تحلیل داده ها در سطح ملی و بین المللی به منظور تولید اطلاعات علمی

نقش های دانش آموختگان در جامعه:
آموزشی پژوهشی مشاوره ای پیشگیری و کنترل مدیریتی ارزیابی و شناسایی
وظایف حرفه ای دانش آموختگان :

آموزش همگانی مباحث سلامت از طریق رسانه های عمومی
مشارکت در برنامه های آموزشی سایر گروه های آموزشی
نظارت بر اجرای طرح های پژوهشی
ارائه مشاوره در تجزیه و تحلیل داده ها و انتشار نتایج
ارزیابی سلامت جامعه
مدیریت داده های سلامت و تحلیل آن ها در سطوح مختلف
ارزیابی خطر و مشارکت در مدیریت خطر
مشاوره شرکت های بخش خصوصی
مشارکت در اجرای برنامه های پیشگیری در جمعیت
شناسایی و ارزیابی گروه های در معرض خطر
ارزشیابی مداخلات اجتماعی و بالینی
انجام پژوهش در بخش های درمانی
تصمیم سازی و ارائه الگو های مناسب بهداشت همراه با مطالعات راهنما در سطح جامعه و محیط های بیمارستانی
مشاوره در سیاستگذاری، برنامه ریزی و مدیریت خدمات بهداشتی درمانی

تعریف رشته آمار زیستی
آمار زیستی شاخه ی از آمار کاربردی است که تمرکز و تاکید آن بر توسعه و استفاده ار روشهای آماری است تا با استفاده از این روشها بتواند به مسائل و سوالات مطرح شده در حیطه بهداشت ، پزشکی و ژنتیک و بیولوژی انسانی پاسخ دهد.

تاریخچه رشته و پیشرفتهای جدید
ازآغاز قرن هفدهم تا امروز پدیده های اساسی بیولوژیکی ( خصوصا مرگ و میر و ابتلا به بیماری ها) و جمع آوری داده ها در این زمینه ها بسیار مورد توجه بوده است.
تاریخچه آمار زیستی در مملکت ما به اواسط قرن بیستم برمیگردد در حالی که اولین گروه آمار زیستی در ایران در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران در سال 1345 شمسی توسط دکتر نهاپتیان پی ریزی شد . در آن زمان گروه آمار زیستی فوق با ارائه دوره فوق لیسانس آمار زیستی شروع به آموزش و تحقیق در زمینه آمار زیستی نمود و همزمان به کل دانشگاه تهران خدمات آموزشی و مشاوره تحقیقاتی ارائه داد . گروه امار زیستی فوق الذکر در سال 1352 شمسی با گروه اپیدمیولوژی دانشگاه ادغام و از ان زمان تا کنون به پذیرش و اموزش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و در سالهای اخیر در مقطع دکتری تخصصی ادامه مبدهد.
به کارگیری کامپیوتر با سرعت بسیار بالا مصوصا در دهه های اخیر تاثیری شگرف بر تماماب عرصه های حیات انسان از جمله علوم داشته است. از این میان علم آمار زیستی نیز همچون سایر علوم متاثر از پیشرفت های محاسباتی دستخوش تحولات و پیشرفت های بسیار چشمگیری شده است. اجرای روش های آماری که حتی در بیست سال پیش غیر قابل تصور بودند امروزه بصورت کار روزمره هر کار بر آمار زیستی درآمده است.
ارزشها و باورها
ما اعتقاد داریم که ((ارتقا سلامت)) انسانها و ((پژوهش)) و ((آموزش)) در آن ها علاوه بر ارزشهای ((معنوی)) بالاترین حرفه و مقامی است که یک فرد میتواند در طول عمر خود به آن نائل آید. در این راستا ، دانش آموختگان این رشته بایستی با بینش ((سلامت نگر، جامعه نگر)) و ((آینده نگر)) و پژوهشگرا و با استفاده از روشهای کلاسیک توام با تکنولوژی های مدرن و مناسب و با در نظر گرفتن اصول عدالت خواهی ، رعایت حقوق ، تاکید بر اولویتهای بومی و توجه فزاینده به دانش روز به ارائه خدمات مورد نظر در زمینه ی نیازهای جامعه بپردازند.
علم امار زیستی ار معدود علومی است که به طور روزافزون در کلیه زمینه های پژوهشی بشر از صنعت و کشاورزی ، اقتصاد و تجارت گرفته تا بهداشت و بیولوژی و بیوتکنولوژی و پزشکی کاربرد پیدا کرده است.

رسالت برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی (Mission)
رسالت دوره کارشناسی ارشد در آمار زیستی تربیت متخصصین در زمینه های آمار زیستی و مفاهیم اپیدمیولوژی و حتی مفاهیم وسیع تر در زمینه های بهداشتی است. یک دانش آموخته در این رشته باید قادر باشد درباره موضوعات آماری علوم پزشکی اظهار نظر نماید. به همین خاطر این رشته جهت مهیا ساختن دانشجویان برای مطالعات اماری و اپیدمیولوژیک در مراکز بهداشتی و پزشکی تعبیه شده است . تدریس تحقیق مستقل و یا همراه با سایر محققین علوم بهداشتی و مشاوره و راهنمایی دیگر محققین از جمله رسالت های دیگر است.

چشم انداز برنامه آموزشی در تربیت نیروی انسانی (Vision)
این برنامه با بکارگیری خلاقیت و تجربیات علمی و کاربردی اساتید ، دانش آموختگان و دانشجویان به منظور فراهم نمودن بستر مناسب و تشویق لازم جهت انجام کاربرد و اجرای صحیح علم آمار زیستی در راستای بهینه سازی سلامت عمومی جامعه جهت پیشبرد تحقیقات علمی در زمینه بهداشت عمومی و پزشکی است که بطور پویا همپای دانشگاه های پیشرفته و مطرح جهان قادر به رقابت باشد.

اهداف کلی رشته (Aims)
برنامه کارشناسی ارشد آمار زیستی با اهداف کلی زیر طراحی شده است:
1- بکارگیری مهارت های ذهنی آمار زیستی در تحقیقات علوم بهداشتی – پزشکی در دانشگاه ها
2- توانمند سازی دانش آموختکان برای ایفای نقش در تحقیقات در زمینه های مختلف علوم زیستی.

نقش دانش آموختگان در برنامه آموزشی (Role definition)
1- مشاوره ای
2- آموزشی
3- مدیریتی
4- پژوهشی

وظایف حرفه ای دانش آموختگان (Task Analysis)
الف- در زمینه مشاوره ای: راهنمایی دانشجویان یا سایر محققین با ارائه مشاوره جهت رسیدن ایشان به اهداف تحقیقاتی مورد نظر پژوهش
ب – در زمینه پژوهشی :
1- تحقیق و تفحص در زمینه های کاربردی مدرن آمار زیستی با هدف بهینه ردن روشهای تحلیل آماری تحقیقات پزشکی و بهداشتی
2- کمک به تحقیقات در سایر زمینه های علوم زیستی با ارائه روش های مناسب و جدید و شرکت در تحقیقات سایر متخصصین در پژوهشهای پزشکی- زیستی
ج – در زمینه آموزشی :
1- تدریس و آموزش یک یا چند درس در زمینه های مشخص آماری در رابطه با آمار زیستی یا آمار پزشکی و در سطوح ابتدائی دانشگاهی و یا دیگر مراکز علمی
2- پی گیری و جست و جوی روشهای بهینه جهت آموزش و انتقال مفاهیم آمار زیستی به دانشجویان پزشکی و رشته های مشابه
د- در زمینه مدیریتی:
همکاری و مدیریت پروژه های تحقیقاتی

استراتژی های اجرائی برنامه آموزشی
1- بهره گیری از استراتژی تلفیقی آموزشی ( استفاده از استراتژی استاد محوری یا شاگرد محوری بر حسب نیاز)
2- بهره گیری از عرصه های علمی و واقعی کار و عرصه های شبیه سازی شده
3- Community Orientation
4- استفاده از شیوه های مبتنی بر مشکل (Problem Oriented) بر حسب مورد
5- بهره گیری از Integration در عرصه های کاری
شرایط و نحوه پذیرش دانشجو
1- شرایط ورود به دوره کارشناسی ارشد :
داشتن مدرک کارشناسی در رشته آمار – ریاضی- بهداشت ( عمومی،حرفه ای و محیط)- مدارک پزشکی و علوم کامپیوتری
2- مواد امتحانی و ضرایب شامل موارد ذیل می باشد:
ریاضی عمومی                                                           ضریب2
روشهای آماری (روشهای آماری ، رگرسیون و نمونه گیری)      ضریب 4
بهداشت عمومی                                                          ضریب 1
زیست شناسی                                                            ضریب 1
زبان عمومی                                                             ضریب 2

منابع:

برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته اپیدمیولوژی، مصوب شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی،وزارت بهداشت درمانو آموزش پزشکی
رفرنس: برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته آمار زیستی، مصوب شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی،وزارت بهداشت درمانو آموزش پزشکی

نوشته شده
در چهارشنبه دوازدهم خرداد 1395
توسط باقر خلوتی

ویرایش شده
در يکشنبه چهاردهم آذر 1400
توسط حسین خیری

گروه آمار و اپیدمیولوژی